Ho Chi Minh kaj Esperanto

Novaj dokumentoj atestas, ke prezidento Ho Chi Minh (1890-1969) estas la unua vjetnamo, kiu lernis kaj parolis Esperanton. Tio okaziĝis en 1917 en Londono...

---

Ho Chi Minh estis granda patrioto kaj revoluciulo de Vjetnamio. Dum tridek jaroj li travojaĝis mondon por ke trovu nacisavan vojon. Li vivis, laboris kaj dediĉis sin al revoluciaj aktivecoj en multaj landoj: Francujo (1911,1917-1923), Usono (1912-1913), Anglujo (1914-1917), Rusio(1923-1924,1933-1938), Ĉinio

(1924-1927, 1931-1933,1938-1941), Germanio (1928), Italujo (1928), Thajlando (1929-1930). Krome, li travojaĝis multajn aliajn landojn de Azio, Afriko, Eŭropo, Sud-Ameriko kaj Oceanio.

Ĉiam havinte intimajn rilatojn kun lokanoj, ĉie , kie li estis, Ho Chi Minh senhalte studis lokajn kutimojn, atente serĉesploris revoluciajn spertojn kaj diligente lernis nacilingvojn.

En 1935, en la Kvina Kongreso de Komunista Internacio, kiu okazis en Rusio, respondinte la demandon de organiza komitato “ Kiajn lingvojn vi scias?”, li skribis en la deklarlisto: Francan, Anglan, Ĉinajn ( Pekinan kaj Kantona dialektojn, Germanan, Italan, Rusan kaj Vjetnaman”. Fakte li scipovis pli, ekzemple: Hispanan. Thajlandan kaj aliajn. Ho Chi Minh uzis tiujn ĉi lingvojn por skribi gazetartikolojn, novelojn, poezion, eĉ dramon.

Nuntempe, apoginte sur fidindaj fontoj de informoj ni malkovris, ke li sciis ankaŭ Esperanton kaj Ho Chi Minh reale estis esperantisto.

Sinjoro Dao Nhat Vinh (1899-1987), estinta vjetnama maristo kaj proksima amiko de Ho Chi Minh de dua jardeko de pasinta jarcento, informis: de 1914 ĝis 1917 Ho Chi Minh vivis en Anglujo. Krom anglan lingvon, li studis ankaŭ Esperanton, partoprenis en Sindikata movado kaj Skoltisma organizo de Anglujo. En tiu tempo anglaj skoltoj ŝatis paroli esperante en iliaj kunsidoj kaj renkontiĝoj.

Post la Aŭgusta Revolucio en nia lando en 1945, paralele kun franca, angla kaj ĉina lingvoj, radioelsenda stacio de Vjetnamio uzis ankaŭ Esperanton por dissendi novaĵojn al la mondo. Tiamaniere Vjetnamio estis unua azia lando, uzinte internacian lingvon en amasinformi-loj. Ĉiutaga radioelsendo en Esperanto daŭriĝis de Septembro de 1945 ĝis eksploro de agresmilito de francaj koloniistoj en Vjetnamio en Decembro de 1946.

En 1954, post subskribo de Ĝeneva Konvencio pri paco en Hindoĉinio, internacia kontrola delegacio, kiu konsistis el reprezentantoj de Indio (Prezidanto), Kanado (membro) kaj Pollando (membro) alvenis al Vjetnamio por etendi siajn funkciojn. La delegacio estis akceptita de Prezidento Ho Chi Minh. En la renkontiĝo Prezidento Ho parolis angle kaj france kun la gastoj. Turninte al pollandaj delegitoj li subite demandis : “Ĉi tie ĉeestas reprezentantoj de Pollando, patrujo de Ludoviko Zamenhof, kiu kreis la internacian lingvon. Do, kiu el vi povas paroli esperante?.” Du el ili etendis la brakojn supren. Ho Chi Minh estis ĝoja kaj de tiu momento ekkontaktis kun pollandanoj per Esperanto. Sinjoro Vu Dinh Huynh, estro de Protokola Departemento de Ministerio de Eksterlandaj aferoj estis okulatestanto de tiu interesa konversacio kaj poste rakontis pri la renkontiĝo al niaj ĵurnalistoj kaj verkistoj.

En 1956 eminenta vjetnama esperantisto Nguyen Van Kinh (poste fariĝis honora Prezidanto de Vjetnama Pacdefenda Esperanto-Asocio) volis scii la opinion de Prezidento HoChi Minh pri la intenco pri fondiĝo de Vjetnama Pacdefenda Esperanto-Asocio, li tuj diris: “Necese estas tuj fari tiun laboron. Mi subtenas vin!”. Nguyen Van Kinh ankaŭ rakontis, ke Ho Chi Minh fojfoje prikantis pri internacia lingvo: “Esperanto estas belsona lingvo!”

Firme kredinte pri esprimkapableco de Esperanto, Ho Chi Minh konsentis transdoni al distingita esperantisto kaj poeto Dao Anh Kha nuntempe estas akademiano de Esperanto Akademio- traduki lian “Tagkajeron el Prizono” en Esperanton. Fakte, tiu ĉi literatura verko estis varme akceptita de esperantistoj en tutmondo.

En 1968, unu jaro antaŭ lia forpaso, en lia vizito al militaviadistoj de Popola armeo, en intima interparolo li klarigis al la gvardianoj de l’ĉefurbo Hanojo pri Esperanto. Ho Chi Minh diris, ke “Internacia lingvo Esperanto estas artefarita lingvo de homaro.Ĉiuj nacioj, krom iliaj parenclingvoj bezonas studi nur Esperanton por ke povu egalrajte kontakti unu la alia. Esperanto estas facila por ellernado, kompare kun naclingvoj…”

Ni, vjetnamoj, estas fieraj, ke Ho Chi Minh, nia granda gvidanto, nia karega onklo Ho, kiun UNESCO honoris kiel “heroo de nacliberigo kaj elstara homo de kulturo”(okaze de centjara datreveno de lia naskiĝtago en 1900) ne nur estis varma subtenanto, helpanto de Esperanto-Movado, sed estis esperantisto, kiu uzadis internacian lingvon en procezo de revolucia agado.

Okaze de Kvindekjara datreveno de fondiĝo de Vjetnama Esperanto-Asocio (1956-2006).

TRAN QUAN NGOC

700è année de l'entrée au Nirvana du roi Bouddha Tran Nhan Tong

Une grande cérémonie célébrant la 700e année de l’entrée au nirvana du roi-Bouddha Trân Nhân Tông a été organisée solennellement le 27 novembre dans le chef-lieu de Uông Bi, province de Quang Ninh (Nord).

Nhân Tông (1258-1308) était l’un des rois les plus clairvoyants de la dynastie des Trân (1225-1400), également poète et homme de culture réputé à l’époque. Il était également le fondateur de Truc Lâm Yên Tu (Dhyana de la forêt de bambous du mont Yên Tu), une secte bouddhique qui propose d’harmoniser la religion et la vie au service de l’œuvre d’édification et de défense nationales.M

Nombre d'événements sont programmés à cette occasion tels que des cérémonies rituelles, dont l'offre de bâtonnets d'encens et des chants religieŭ, une expo de calligraphies des poèmes du Roi lui-même, sans oublier des spectacles et colloques. 

ong.:: 700th anniversary of the death of King and Buddhist

Cette cérémonie est considérée comme un événement d'envergure nationale pour les bouddhistes et jettera la base pour faire proclamer Trân Nhân Tông par l'UNESCO homme de culture du monde.onk

Respektinda Maljuniĝo

En pasinta tempo, atinginte la sesdekan jaraĝon, oni eniris en maljuniĝon, kaj tiu templimo de la vivo estis honorigita per ceremonio de bondeziro por longdaŭra vivo. Oni estas liberigita de impostoj kaj servutoj. Nuntempe, kun plialtiĝo de vivtempo dank’ al plibonigo de la vivkondiĉoj, la ĝuantoj de tiu ceremonio devas esti sepdekaĝaj. Tiuj, kiuj aĝas 80 aŭ 90 estas konsiderataj kiel havante longdaŭregan vivon.

Oni celebras tiun datrevenon per festeno, kaj la posteŭlaro prezentas al la oldulo siajn respektajn bondezirojn kaj donacojn kiel silko, vestaĵoj, paralelaj sentencoj. Prezidento Ho Chi Minh kutimis donaci silkon al ĉiuj vjetnamoj, kiuj atingas 100-jaraĝon.

Longdaŭra vivo estas konsiderata kiel bonaĵo, rezulto de bonfaroj far sia praularo. Tiu bonaĵo kompareblas al ombro de maljuna arbo, kiu protektas la posteularon. Pli oni maljuniĝas, pli oni devas bonfaradi, inkluzive edukado de siaj filoj kaj nepoj, por alporti al ili pli da ombro.

Oni respektas maljunulojn, ĉar oni kredas, ke tion farante, oni ĝuos longdaŭran vivon. Cedi sidlokon en aŭtobuso al maljunulo, aŭ helpi maljunulon trapasi straton fariĝas kutima ago de nuntempa urba vivmaniero.

Pli respektindaj estas la geedzoj kiuj kune atingas tiun aĝon, montrante ekzemplon al aliuloj, per sia aĝo, talento, virto kaj sperto.

Kvar aŭ eĉ kvin generacioj kunvivantaj sub sama tegmento estas ĉies idealo, aspiro. Necesas nur po unu reprezentanto por ĉiu generacio. Ne nepras, ke la generacioj kunvivu kaj kunmanĝu, sed kvargeneracia kunloĝado kaj kunmanĝado estas plej alte taksata.

Respektindeco kreskas kun aĝo. Olduloj estas petataj doni sian opinion pri geedziĝo, mortodatreveno, nomdonado al novnaskito, funebro, escepte se ili konsentas lasi la decidon al sia idaro.

Moderniĝo de la vivo povas alporti ŝanĝojn pri la aĝo de maljuniĝo, la materia ebleco de kvargeneracia kunvivado, la elekto de donacoj, sed la tradiciaj kutimoj ĉiam profunde enradikiĝas en la menso de la vjetnama popolo.

Nguyen Xuan Thu

El “Vivoj tra la Mondo”

HORIZONTO eldonejo, Japanio, 2007

Esperanto: pontolingvo, tradicio kaj nacia identeco

Jen mia kontribuo laŭ peto de La Revuo Orienta, organo de Japana Esperanto-Instituto

---

La vjetnamaj infanoj nun povas konatiĝi kun klasika kroata porinfana literaturo, dank'al la ĵus aperinta vjetnama versio de romano Mirindaj aventuroj de metilernanto Hlapiĉ de Ivana BRLIC-MAZURANIC. Tio eblas pere de la esperanta versio. Kelkajn jarojn antaŭe, japanaj infanoj spertis la samon. Mi havas sub la manoj la bele prezentitan japanan version de la libro, en luksa eldono. Tio pripensigas min pri la grava rolo de Esperanto kiel pontolingvo. Kroatio, Japanio kaj Vjetnamio estas tri malsamaj landoj, kun malsamaj kulturo, lingvo kaj tradicio. Sen Esperanto, japanaj kaj vjetnamaj infanoj certe ne povus scii, kiu estas Hlapiĉ.

Dum la militaj jaroj en Vjetnamio, aperis pli ol cent libroj en Esperanto pri Vjetnamio, kaj japanaj esperantistoj tradukis multajn tiajn librojn en la japana uzante la esperantan version, kontribuinte konigi japanojn pli multe pri nia lando.

Mi amas Esperanton pro tio, ke ĝi estas facile lernebla por vjetnamoj. Mi ĉiam fieras, ke la novuloj povas korekte prononci la esperantajn vortojn nur post unu horo de lernado. Fakte, vjetnamoj uzas latinan skribmanieron, kaj ili devas ellerni nur 6 literojn, kiuj ne prononciĝas same kiel la vjetnama. Mi ankaŭ fieras, ke nur post tri monatoj da lernado, normala 6-jaraĝa vjetnama infano povas legi la vjetnaman.

Sed mi hontas, kiam mi akompanis japanan aŭ ĉinan amikon viziti vjetnaman templon aŭ pagodon, la gastoj klarigas al mi, kio estas skribita sur la tabuloj. Ĉar en malnova tempo, la vjetnama estis skribita per ĉin-devenaj ideogramoj, kiujn nuntempaj nornalaj vjetnamoj ne kapablas kompreni. La latinan skribmanieron inventis portugalaj kaj francaj katolikaj misiistoj en la 17a jarcento, kaj la francaj koloniistoj imponis nin uzi ĝin komence de la 20a jarcento kiel oficiala skribo. Pro tio, iaflanke, ni estas fremduloj en nia propra lando. Kulture, tio estas vera tragedio. Nun, por kompreni historiajn dokumentojn, oni devas "traduki" al la nuna vjetnama skribmaniero...

Mi pli kaj pli komprenas, kial japanoj ne volas radikale latinigi sian skribmanieron. Lingvo, skribo, tradicio, kulturo formas unikan tutaĵon, kaj ĉiu provo ŝanĝi ĝin rezultigas katastrofon.

Ne estas mirindaĵo, se japandevenaj esperantaj vortoj multas: kimono, sakeo, sumo, ikebano, origamo ktp. Tiuj vortoj fariĝas monda posedaĵo, monda kulturo. Japanio scias konservi sian tradicion kaj kulturon, kaj la mondo akceptas ilin. Tiuj vortoj jam internaciiĝas, kaj japandevenaj esperantaj vortoj estas la pruvo, ke vi sukcesis. Japanoj fieras pri tio.

Mi atendas, ke Japanio daŭre gardu sian pioniran rolon kiel gvidanta lando en la uzado de Esperanto.

Nguyen Xuan Thu (Vjetnamio)

el La Revuo Orienta: n-ro 1045, julio 2008

Festivalo de Kaptado de Angilo en Ĵaro

Dung /Zung/ foiro en Vinh Phuc provinco okaziĝis po ses fojoj ĉiumonate. Je la 6a de la unua monato laŭ la luna kalendaro, dato de la unua foiro de la jaro, la vilaĝo Zung ĝojplene komencigas la festivalon. Ĝi okaziĝas ĉe la loko de la foiro mem, kiu donas vidon sur la Zung marĉejo kun sia tutjara kristalpura akvo - riĉfonto por la vilaĝano. Oni organizas multe da ludoj: grimpado de flosponto, konkurso de petardo-brulado, ŝakludo sur terspaco servanta kiel ŝaktabulo, boatkonkurso, eĉ bicikla konkurso, kura konkurso… sed Kaptado de angilo en ĵaro estas unu el la plej allogaj, ardaj ludoj enhavante filozofion, vidpunkton pri jin-jang harmonio en la vivo.

Por komenci la ludon, oni aranĝas vicon da ĵaroj, ofte kvin, dutrione plenaj je akvo, en kiu oni malretenas po unu marĉejan angilon. Ne iu ajn rajtas partopreni: la kandidatoj al la konkurso devas sin prezenti pare: unu viro kaj unu virino por helpi unu la alian en la angilkaptado. Kaj tiu paro devas obei al la vilaĝa regulo: samtempe brakumi unu la alian kaj kapti la angilon! Per sia dekstra brako, la fraŭlino ĉirkaŭbrakumas la dorson de la fraŭlo kaj per la maldekstra, ŝi rapide skuas en la ĵaro por prove kapti la angilon. La fraŭlo, per sia dekstra brako skuas la ĵaron kaj per sia dekstra mano premas la mamon de la fraŭlino. La paro samtempe ĉirkaŭbrakumas unu la alian kaj provas kapti la angilon ĝis kiam ili sukcesas. 

La unua paro kiu sukcesas kapti la angilon ricevas premion kiu konsistas el silka tuko, nigra teo, betlo kun areko, kelkfoje eĉ mono. La ekzemenataro estas vilaĝaj respektindaj olduloj kaj oficistoj. Observante la brakumatajn parojn, la olduloj kritike malaprobas se ili rimarkas, ke iu paro tro koncentriĝas en la kaptado neglektante la brakumadon. Ĉirkaŭante la ĵarojn por sekvi la konkurson, la spektantoj ridege kuraĝigas la parojn streĉe brakumi unu la alian. 

Kune kun kelkaj aliaj malnovaj festivaloj kiel Saluto al la seksorganoj, Procesio de vira kaj ina seksorganoj, Festivalo de Lanterno-estingado, Festivalo de Nokta Procesio… organizitaj en multaj lokoj en nia tuta lando, la “Kapado de angilo en ĵaro” en Van Trung vilaĝo diskrete esprimas la koncepton de jin-jang harmonio de nia praularo. Dank’al tiu ludo, multe da junaj paroj unuiĝis per geedzecaj ligiloj. 

Ŝtonaj hundoj, vjetnama folkloro

VietNamNet - Neniu scias ĝuste kiam ŝtonaj hundoj unue aperis, sed la hundoj fariĝis parto de vjetnama kulturo en la nordo.

Laŭ vjetnama legendo, iam malriĉa studento survoje al ekzameno en la ĉefurbo trapasis lian vilaĝan pordegon. La tiea ŝtona hundo subite venis al vivo kaj diris al la studento, ke li atingus akademian honoron ĉifoje.

La studento estis tre surprizita. Li rakontis la okazintaĵon al siaj gepatrojn. Ili tial fariĝis tre arogantaj kun amikoj kaj najbaroj.

Je la tago de la ekzameno, la studento denove venis al la ŝtona hundo, sed ĝi nenion diris. La studento demandis ĝin pri lia estonteco, kaj la ŝtono hundo diris, ke pro la aroganta sinteno de liaj familianoj, li ne sukcesos ĉi tiun ekzamenon. La ŝtonhunda prognozo realiĝis, ege pentiganta la gepatrojn .

Ili ĉiuj ŝanĝis sian sintenon kaj la studento sukcesis en la sekvanta ekzameno, kiel prognozis la ŝtona hundo je la unua fojo.

Tute alia afero rilatiĝas kun poeto de la 16a – 17a jarcentoj, s-ro Nguyen Van Giai. S-ro Giai estis originale kultivisto. Li pasis ekzamenon kaj fariĝis ĉefministro de la Le Dinastio. Ĉefministro Giai amegis ŝtonajn hundojn. Hodiaŭ ĉe lia templo en Ha Tinh, oni povas vidi la ŝtonajn hundojn kiujn la poeto alportis kun li de Thanh Hoa provinco.

Ŝtonaj hundoj estas kutime lokitaj ĉe vilaĝaj pordegoj en la nordo, aŭ entombigitaj en la teron. Oni kredas, ke la entombigitaj hundoj helpos protekti onian hejmon aŭ vilaĝon.

Ŝtonaj hundoj ankaŭ aperis ĉe budhismaj pagodoj. Vizitantoj povas vidi paron de vicoj da ŝtonaj hundoj ĉe lokoj kiel Thay pagodo en Ha Tay provinco, la Bang vilaĝa komuna domo en Bac Ninh provinco, aŭ en la ŝtonhundaj kolektoj de iuj hanojaj famaj pentristoj kaj ĉe privataj kolektantoj.

Lastatempe, ŝtonaj hundoj estas produktitaj por ornami la ĝardenojn de privataj domoj, donante kamparan aspekton al la okupitaj urboj.

Okaze de la Tet-festo (Luna Novjaro) 2006, Cao Lap, estro Binh Quoi Turisma Centro (Ho Chi Minh Urbo), mendis dek du ŝtonajn hundojn el Hanojo por ornami sian centron.

2006, la jaro de hundo, eble ankaŭ estos bona jaro por ŝtonaj hundoj.

Elvjetnamigis Nguyen Xuan Thu

Au pays des "dames flottantes" dans le delta du Mekong

L'être humain a parfois des facultés prodigieuses que la science a du mal à expliquer. Les "dames flottantes" du delta du Mékong, contrée zébrée de multiples cours d'eau, font partie de ces mystères de la vie qui laissent pantois.

---

À Tân Hiêp B, tranquille village rizicole situé près du faubourg de Óc Eo, district de Thoai Son, province de An Giang, Van Thi Leo, 70 ans, est surnommée la "dame flottante". Car, elle peut flotter sur l'eau des heures durant, sans faire aucun effort. Pour les gens du coin, la vieille dame a fait la renommée de leur localité. 

La "dame flottante" raconte : "Cette aptitude, je l'ai découverte à 8 ans, lorsque mon père m'a appris à nager dans une rivière. À peine dans l'eau, j'ai senti que mon corps flottait comme une bouée. Et je n'ai eu qu'à agiter bras et jambes pour avancer facilement". Mme Leo est issue d'une famille de 9 enfants dont elle est la seule à posséder cette capacité hors norme. Son mari, Lê Van Khen, 77 ans, avoue qu'il "se sent toujours en sécurité" chaque fois qu'il doit traverser un bras de rivière en bateau car "j'ai à mes côtés la bouée de sauvetage la plus sûre du monde !". Une bouée qu'il a déjà testée : "Il y a 10 ans, a-t-il raconté, nous conduisions un canot chargé de bois de Long Xuyên à An Giang. Lorsque nous avons rejoint le fleuve Hâu (bras postérieur du Mékong), alors en pleine crue, notre canot a chaviré. Et malgré les vagues, ma bouée bien-aimée m'a ramené facilement au rivage". Et de révéler ce secret : "Ma femme flotte admirablement mais elle est incapable d'aller sous l'eau malgré tous ses efforts!". 

Les années semblent ne pas avoir d'emprise sur la "dame flottante". "Je prend d'ordinaire 3 repas chaque jour. Jamais je ne suis malade. Il semble que plus je vieillis, plus je me sens légère, et mieŭ je nage". Mme Leo est très active et gentille, selon les habitants du coin. Elle est disposée à aider ses voisin(e)s et à apprendre la natation aŭ enfants. Chaque jour, vers 15h00, une quinzaine de gamins viennent la chercher pour l'accompagner à la rivière. Et bien sûr ils la supplient de faire une démonstration. "D'accord, mais vous ne devez en aucun cas m'imiter, mes enfants", acquiesce-t-elle. Et de se coucher sur le dos, se laissant emporter par le courant, bras et jambes levés comme pour saluer l'assistance ébahie... 

Un secret gardé durant 12 ans 

La deŭième "dame flottante" du delta du Mékong est Trân Thi Dang, 82 ans, qui vit dans le village de An Thuân, commune de Phu Duc, district de Long Hô, province de Vinh Long. Lorsqu'elle fait la planche, elle aime se laver les cheveŭ, faire de la gymnastique, et ouvre même son parapluie pour se protéger du soleil qui tape fort à cette latitude. 

"Il y a 12 ans, explique-t-elle, en allant me baigner dans une rivière, j'ai été étonnée de mes capacités de flottaison. J'ai ensuite vérifié la chose à plusieurs reprises, et j'ai décidé de ne rien dire à personne". Son secret n'a été découvert qu'en juin dernier par des enfants nageant près d'elle. Mère d'une famille de 12 enfants, Mme Dang est aussi grand-mère et arrière-grand-mère. Mais aucun de ses nombreŭ descendants n'a cette prodigieuse faculté. À 82 ans, la "dame flottante" respire toujours la santé. Elle marche d'un pas alerte et peut même avaler 10 kilomètres s'il le faut. Chose particulière, elle aime se baigner la nuit et dort toujours sans couverture. 

Nghia Dàn/CVN 
(12/12/2008)

La “Flosantaj Sinjorinoj” en Mekong Delto

Homoj foje havas grandegajn kapablojn malfacile klarigeblajn de la scienco. La “Flosantaj Sinjorinoj” la Mekong Delto, loko zebre strekita je multaj riveroj, estas unu el tiuj konsternigaj misteroj de la vivo.

Ĉe Tan Hiep B, kvieta rizkultura vilaĝo apud la antaŭurbo Ok Eo, Thoai Son distrikto, An Giang provinco, vivas s-ino Van Thi Leo, 70 jaraĝa, kromnomita “flosanta sinjorino”. Ĉar ŝi povas flosi sur akvo dum sinsekvaj horoj, sen ajna peno. Por la tiea loĝantaro, la maljunulino famigas ilian lokon. Rakontas la “flosanta sinjorino”: “Ĉi tiun kapablon, mi eltrovis je mia 8-a jaraĝa, kiam mia patro instruis min naĝi en rivero. Ekenakviĝinte, mi sentis mian korpon malpeza kiel buo. Kaj necesis al mi nur svingi miajn brakojn kaj krurojn por facile antaŭeniri”. S-ino Leo devenas de familio kun 9 infanoj el kiuj ŝi estas la sola membro havanta ĉi tiun eksterordinaran kapablon. Ŝia edzo, Le Van Khen, 77 jaraĝa konfesas, ke li ĉiam sentas sin sekura ĉiufoje ke li devas perboate trapasi la riveron ĉar “mi havas ĉe mia flanko la plej sekuran savzonon el la mondo” kiun li jam elprovis: “Dek jarojn antaŭe, ni veturis nian boaton ŝarĝitan je ligno de Long Xuyen al An Giang. Kiam ni atingis la Hau Riveron (kunfluiĝejo de Mekong rivero) tiam en plena leviĝo, nia boato renversiĝis. Kaj malgraŭ la ondo, mia amata savzono facile portis min reen al la bordo. Kaj li malkaŝis ĉi tiun sekreton: “Mia edzino flosas admirinde sed ne kapablas iri sub la akvo malgraŭ ĉiuj ŝiaj klopodoj”.

Ŝajnas, ke jaroj havas neniun influon sur la flosanta sinjorino. “Mi kutime prenas 3 manĝojn ĉiutage. Mi neniam estas malsana. Ŝajnas, ke ju pli mi maljuniĝas, des pli mi sentas min malpli peza, kaj mi naĝas pli bone. Laŭ la lokaj loĝantoj, s-ino Leo estas tre aktiva kaj amika. Ŝi estas preta helpi siajn najbarojn kaj instrui naĝadon al infanoj. Ĉiutage, je la 3-a post tagmeze, ĉirkaŭ dekkvin infanoj iras serci ŝin por akompani ŝin al la rivero. Kaj kompreneble ili petegis ŝin demonstradi. “Konsentite, sed vi neniam imitu min, infanoj miaj”, ŝi jese respondis. Kaj kuŝante sur la dorso, ŝi lasas sin forportita de la fluo, kun alte levitaj brakoj kaj kruroj ŝajnante bonvenigi la miregitan spektantaron...

Sekreto gardita dum 12 jaroj

La dua Flosanta Sinjorino de la Mekong Delto estas Tran Thi Dang, 82 jaraĝa, kiu loĝas en la vilaĝo An Thuan, Phu Duc komunumo, Long Ho distrikto, Vinh Long provinco. Kiam ŝi etendiĝas surdorse ĉe la surfaco de la akvo, ŝi emas lavi sian hararon, gimnastiki, kaj eĉ malfermi sian ombrelon por protekti sin kontraŭ la forte frapanta suno en tiu latitudo.

Ŝi klarigas: “12 jarojn antaŭe, iranta min bani en rivero, mi estis mirigita pro mia floskapablo. Mi kontrolis tion plurfoje kaj mi decidis nenion diri al iu”. Ŝia sekreto estis eltrovita nur en junio de infanoj kiuj naĝis apud ĝi. Patrino de dekdu-infana familio, s-ino Dang ankaŭ estas avino kaj praavino. Sed neniu el ŝiaj multaj posteuloj havas ĉi tiun mirigan kapablon. Je sia 82-a jaraĝo, la flosanta sinjorino ĉiam bone fartas. Ŝi vigle piediras kaj povas eĉ trairi 10 kilometrojn se necese. Indas scii, ke ŝi emas naĝi nokte kaj dormi sen kovrilo.

Nghia Dan / Courrier du Vietnam (12/12/2008)

Elfrancigis Nguyen Xuan Thu

Kiu estas riĉa? Kiu estas malriĉa?

Jen mia traduko en Esperanto de la interesa artikolo publikita en la franca de Henri por dividi la plezuron kun nia esperanta komunumo.

---

Iun tagon tre riĉa patro, kondukis sian filon al la kamparo por montri al li kiel malriĉuloj vivas. Tiel ili pasigis kelkajn noktojn ĉe farmisto famkonata pro sia ega malriĉeco. Reveninte hejmen, la patro petis sian filon diri al li, kiel li trovis lian restadon ĉe la malriĉuloj...

Kaj la infano respondis: Ni havas hundon, ilin havas kvar...

Ni havas grandegan naĝejon, ili havas riveron senfinan...

Ni havas lampojn por ilumini nian ĝardenon, ili havas la lumojn de la steloj nokte...

Ni havas belegan vidon ĝis la ekstremo de nia granda ĝardeno, ili havas horizonton ... Ni havas belan terpecon por tie vivi, ili havas kampojn kiu etendiĝas multe pli... Ni havas servantojn, ili servas la aliulojn...

Ni devas aĉeti nian manĝaĵon, ili memfaras sian nutraĵon...

Ni havas murojn en nia teritorio por protekti nin, ili havas amikojn kiu protektas ilin...

Aŭdinte tiujn-ĉi vortojn, la patro tre surpriziĝis...

Kaj la infano ankoraŭ aldonis: Dankon al vi pro tio, ke vi montris al mi kiel finfine ni estas tiel malriĉaj...

La moralo de ĉi-tiu rakonto...

Kontententiĝu pri kio vi havas, kaj ne maltrankviliĝu pri kio vi ne posedas.

Nu, karaj amikoj, foje estas utile vidi aferojn de alia flanko…

Paradizo aŭ Infero: Kio estas la diferenco?

Jen mia traduko en Esperanto de la interesa artikolo publikigita en la franca de c'claude por dividi la plezuron kun nia esperanta komunumo.

Foje sanktulo havis konversacion kun Dio. Li diris: “Dia Moŝto, mi deziris scii kiel estas la Ĉielo kaj kiel estas la infero?” Dio gvidis la sanktan viron al du pordoj. Li malfermis unu pordon kaj permesis al la sanktulo rigardi enen. Meze de la ĉambro, estis grandega ronda tablo. En la mezo de ĉi tiu tablo, videblas granda kruĉo enhavanta raguon kun bongusta aromo. La sanktulo salivumis pro granda deziro manĝi. La homoj sidantaj ĉirkaŭ la tablo estis maldikaj, palegaj kaj malsanaj. Ĉiuj aspektis malsataj, tenante kulerojn kun tre longaj teniloj alligitaj al iliaj brakoj. Ĉiuj havis la eblecon atingi la raguon kaj ĉerpi plenkuleron da manĝajo. Sed pro tio, ke la kulertenilo estis pli longa ol iliaj brakoj, ili ne povis revenigi la kulerojn en siajn buŝojn. La sanktulo tremetis ekvidinte ilian mizeron kaj ilian suferon. Dio diris: “Vi ĵus vidis la inferon”.

Dio kaj la sanktulo iris al la dua pordo. Dio malfermis ĝin: La sceno kiun vidis la sanktulo estis identa al la antaŭa: Estis granda ronda tablo kun la kruĉo da bongusta raguo kiu same salivumigis la sanktulon. La homoj ĉirkaŭantaj la tablon estis ankaŭ ekipitaj per kuleroj kun longaj teniloj. Ĉifoje, tamen, la homoj estis bone nutritaj, sataj, ridetante alparolantaj unuj al la alia. La sanktulo diris al Dio: “Mi ne komprenas!” - “Estas simple” diris Dio, “necesas ununura lerteco: Ili lernis nutri unu la alian dum manĝemuloj kaj egoistoj pensas nur al si mem! “

Estas taksita, ke 93% de homoj ne dividos tiun rakonton…

Esperanto kaj mi

Jen estas mia sinprezento verkita por Japana Esperanto Ligo en 2006

---

Mi nomiĝas Nguyen Xuan Thu, emerita farmaciisto el Vjetnamio, naskiĝinta en 1932. Tiutempe, Vjetnamio estis franca kolonio, pro tio mi komencis frekventi francan lernejon kiam mi estis nur kvinjaraĝa. Konatiĝo kun franca lingvo ekde la frua juneco multe faciligis al mi lernadon de la anglan ses jarojn poste.

Kiam mi eklernis Esperanton, en 1957 (mi ĵus havis 25 jarojn), necesis al mi nur unu monato por legi artikolojn el esperantaj gazetoj kaj korespondadi. Mia unua korespondantino estis la fraŭlino, kiu unu jaron poste fariĝis mia edzino. Mi sciis, ke ŝi frekventis esperantan kurson en sia lernejo kaj, sendinte al ŝi leteron en Esperanto, mi ĵus volis sin mirigegi! Mi konfesas, ke tio ne estis tute honorinda agmotivo, sed dank’al tiu memlernado, mi tiel surprize malkovris la logikecon de la gramatikaj reguloj, la genion de la uzo de afiksoj, la simplecon de la vortfarado, la facilecon de la lernado, ke finfine mi fariĝis entuziasma esperantisto kaj aliĝis al la Vjetnama Pacdefenda Esperantista Asocio (VPEA), la tiama nacia asocio. Mi korespondadis kun kelkaj geamikoj el Sovetunio kaj Bulgario.

Dum la militaj tempoj, mi vivis en provinco kie regis tre fermita spiritostato: korespondado kun fremdlandanoj ne estis oficiale malpermesita sed tre malkuraĝigita; Esperanto-aktivado kaj kolektado/interŝanĝo de poŝtmarkoj estis konsiderataj kiel nesingardemaj agoj. Por eviti malagrablaĵojn, kun granda bedaŭro, mi devis forlasi ambaŭ agojn. Verdire, en la ĉefurbo Hanojo, Esperanto ĉiam funkciis, eĉ vigle per eldonado de multaj libroj en Esperanto, ĉefe pri politikaj temoj. Tiuj agadoj havis grandan meriton konatigi nian landon al la mondo. Tamen, miaopinie, la movado ne estis promesplena, ĉar la membroj estis plejparte altaĝuloj (mi estis inter la plej junaj) kaj la ĉefa celo estis politika propagando kiam la lingva instruado kaj varbado de junaj membroj estis iagrade neglektitaj, precipe ĉe la fino de la 1970 jaroj.

En 1999 okazis en Hanojo la Dua Azia Kongreso de Esperanto (kiun mi vidis hazarde en televido). Estis por mi signo, ke la movado renaskiĝis kaj la esperantistaro kune kun la tuta lando malfermas la pordon al la mondo. Integriĝo al la monda komunumo finfine efektiviĝas. Vjetnama Pacdefenda Esperantista Asocio (VPEA) fariĝis Vjetnama Esperanto-Asocio (VEA) kiu aliĝis al UEA. Mi pensas, ke estas tempo por mi reveni al Esperanto: pli bone malfrue, ol neniam. Do, en 2000, mi enskribiĝis samtempe al du perretaj Esperantaj kursoj, unu por komencantoj, kaj la alia por progresantoj. Post kelkaj monatoj mi sukcese finstudis ambaŭ kursojn. Estas mirinde, ke post 30 jaroj, mi ne forgesis la lingvon. Mi petis aliĝon al VEA, fariĝis esperanta klubestro, partoprenis en kunvenoj de aĝaj esperantistoj, kaj min preparis por instrui la lingvon al komencantoj. Kelkfoje, mi renkontiĝis kun tre junaj esperantistoj, kiuj estas la espero de la movado. Kompreneble, mezaĝuloj ne ekzistas aŭ estas raregaj.

Mia edzino havis multajn aktivadojn: krome tradukado kiun ŝi daŭrigis eĉ post emeritiĝo, ŝi okupiĝis pri tajĝiĝuana gimnastiko, ruĝkruĉo, humanaj agadoj, orkideoj, akvario. Tre laborema, ŝi ofte diris al mi: “Tempo estas mono”. Sed, post longaj jaroj de peniga laboro, kiam ni enspezis sufiĉe da mono (ĉio estas relativa) mi surpize kaj ĉagrene konstatis, ke per mono ne eblas aĉeti nek tempon, nek sanon. En Julio-Aŭgusto 2002, ni kune vizitis Francion, Danlandon, Svedion kaj Finnlandon, kie ni renkontiĝis kun tieaj esperantistoj. Impresita pro la varma etoso de tiuj renkontiĝoj, mia edzino promesis relerni Esperanton por kune partopreni en la baldaŭa 89a UK en Pekino.

Sed Dio ne volis, ke tio okazu: ŝi subite mortis 4 monatojn poste pro cerba hemoragio. Nun mi vivas sole. Mia hejmo fariĝas loko por esperantaj renkontiĝoj. Mi aktivadas kiel ĝenerala sekretario de Vjetnama Esperanto-Asocio, kaj estro de ties trejna komitato. Mi redaktas la bultenon de la asocio, instruas la lingvon al progresantoj, uzante la lernolibron “Vojaĝo en Esperanto-lando” de Boris Kolker kaj lernomaterialon prenintan ĉefe el edukado.net, organizas enlandajn ekzamenojn je baza kaj elementa niveloj. Mi estas akceptita de Internacia Ekzamena Komisiono (IEK) de ILEI kiel membro de Internacia Rajtigita Ekzamenantaro (IRE). Kun aliaj kolegoj mi estas kompilanta Esperanto-vjetnaman vortaron.

Nguyen Xuan Thu

La plus longue tignasse du Vietnam

Après plus de 42 années sans aller chez le coiffeur, Trân Van Hay, 73 ans, originaire du hameau de Hoà An, commune de Mong Tho, district de Châu Thành, province de Kiên Giang, est l’homme qui a la plus longue chevelure du Vietnam (6,3 mètres, 9 kg). Une demande a même été adressée à Guinness pour que ce record soit homologué.

Mme Nguyên Thi Hoa, sa femme, raconte : « Je me suis mariée avec lui à 21 ans. À l’époque, sa chevelure poussait normalement. Quelques années après, chaque fois qu’il se faisait couper les cheveŭ, il tombait malade. Un jour, il m'a dit: « Malade, je ne peŭ pas gagner de l’argent pour nourrir notre famille. Es-tu d'accord si je laisse pousser librement mes cheveŭ ». J'ai acquiescé car peu m’importe que sa chevelure soit longue ou courte, l’essentiel est qu'il soit en bonne santé ».

Depuis, le comportement de Trân Van Hay a bien changé. Plus de soucis, plus de rivalités d’esprit ou d’intérêts avec qui que ce soit. Il a appris la médecine traditionnelle auprès de bonzes et s'est mis à soigner gratuitement les gens pauvres. Une fois, un Vietnamien résidant en France, nommé Jean Marc et malade du coeur, de retour dans sa province natale à Kiên Giang, a suivi son traitement. Deŭ mois après, il était guéri.

Depuis plusieurs décennies, Trân Van Hay mène une vie régulière. Trois fois par jour, matin, après-midi et à minuit, il médite pendant une heure. Lorsqu’il dort, sa chevelure repose à ses côtés comme un énorme python. Le jour, il l’enroule sur sa tête avec un foulard.

Trân Van Hay est membre de l’Association de la Médecine traditionnelle du Vietnam.

Texte et photos: Truong Công Kha

Paradis ou enfer: quelle est la différence ?

Je reproduis ici un article publié par c'claude.

Un saint homme tenait un jour une conversation avec D…. Il lui dit:

Seigneur, j’aimerais savoir comment est le paradis et comment est l’enfer ?

D… conduisit le saint homme vers 2 portes.

Il ouvrit l’une des portes et permit au saint homme de regarder à l’intérieur.

Au milieu de la pièce, il y avait une immense table ronde.

Au milieu de cette table, une grosse marmite contenant, un ragoût à l’arôme délicieŭ.

Le saint homme saliva d’envie.

Les personnes assises autour de cette table étaient maigres, livides et malades.

Elles avaient toutes l’air affamées, tenant des cuillères aŭ très longs manches, attachées à leurs bras.

Toutes pouvaient atteindre le plat de ragoût et cueillir une cuillerée.

Mais, comme le manche de la cuillère était plus long que leurs bras, elles ne pouvaient ramener les cuillères dans leur bouche.

Le saint homme frissonna à la vue de leur misère et de leurs souffrances.

D… dit : Tu viens de voir l’enfer.

D… et le saint homme se dirigèrent vers la seconde porte.

D… l’ouvrit : La scène que vit le saint homme était identique à la précédente.

Il y avait la grande table ronde, la marmite de délicieŭ ragoût qui fit encore saliver le saint homme.

Les personnes autour de la table étaient également équipées des cuillères aŭ longs manches.

Cette fois, cependant, les gens étaient bien nourris, replets, souriants et se parlaient les uns aŭ autres en riant.

Le saint homme dit à D… : Je ne comprends pas !………

C’est simple, répondit D…, ça ne demande qu'une seule habileté :

Ils ont appris à se nourrir les uns les autres tandis que les gloutons et les égoïstes ne pensent qu’à eŭ-mêmes !!

Il est estimé que 93 % des gens ne transféreront pas ce courrier.

Tradicia kuracado por malsanaj hmongaj infanoj

Hmongoj en norda Lao Kaj Provinco havas tradician metodon por kuraci malsanajn infanojn: pendi la "ringojn de animo" (Vong Via) sur iliaj koloj, armiloj kaj oreloj.

---

Se H’Mong infano estas malsana dum longa tempo, lia familio invitos sorĉiston veni al la domo por adori Ba Mu-n (la diino kredita doni formon al kaj protekti bebojn), kaj organizi ceremonion por pendi Vong Via-jn sur la infanon.

Por la ceremonio, la familio preparos tri ringojn el bambuo. La familianoj metos unu ringon ĉe la portalo, unu en la domo, kaj unu apud la altaro.La ofera manĝo inkluzivas tri parojn da manĝovergetoj; tri tasojn da vino; tri tasojn da akvo; unu bolitan kokon; kaj unu skatolo da salo estas metita ĉe la dekstra angulo de la domo.

Unu mezaĝulo havanta sanajn infanojn estos invitita por tenadi la infanon dum la ceremonio. Kiam la sorĉisto komencos sian laboron, la infano kaj la invitita personostariĝos sur blanka tuko, ekster la pordo.

Unue, la sorĉisto preĝe alvokos praulon de la infana familio veni kaj atesti la ceremonion. Tiam li invitos la dommastrojn veni kaj petos ilin lasi lin helpi la infanon.

La ceremonio komencos per rulbruo de la gongo kiu signifas, ke la sorĉisto ialvokas la fantomsoldatojn. Post la gong voko, la sorĉisto trinkas vinon kaj dancas ĉirkaŭ la domon. Foje, li ululas kaj per sia glavo pikas en la teron, mortiganta malbonajn fantomojn. Farinte tiun-ĉi geston plurfoje, li iras al la pordo kaj direktas sian glavon eksteren - signifante, ke la malbonaj fantomoj estas forlasintaj la domon.

La infano estos alportita al la unua bambua ringo. La sorĉisto frapos per sia glavo malantaŭ la infano por tranĉi la ligon kun la malbona fantomo. Samtempe, li prenos iom da alkoholaĵo el la altaro kaj verŝos ĝin sur la infanon por purigi lian animon el la malbona fantomo. La infano tiam estos alportita al la dua bambua ringo.

Post la hurlado de la sorĉisto, la fantomoj forkuros.La infano estos tuj alportita al la tria ringo kaj oni pendos al li Vong Via-jn sur liaj kolo, pojnoj kaj oreloj, alivorte li estas tiel protektita de malbonaj fantomoj.

Post la ceremonio, la familio invitos la sorĉiston kaj lian helpanton al manĝo kaj donacos al li kokon kaj botelo da alkoholaĵo. La infano portos Vong Via-jn dum lia tuta vivo. Li ne rajtas ial ajn demeti ilin. Malobservado de tiu-ĉi regulo riskus al li esti denove atakita de malbonaj fantomoj.

Vietnam Net. (Fonto: Vietnamtourism)

Esperantigis Nguyen Xuan Thu

Statuosepultado

Jen originala maniero konservi korpon de mortinto: sub formo de statuo. La mistero malkovriĝis nur en la jaro 1983...

Tiuj bildoj ne estas fotoj de malnovaj statuoj. Temas pri originala sepultaĵo, kiun oni povas nomi, laŭ la propono de vjetnama antropologo D-ro Nguyễn Lân Cường, “statuosepultaĵo”. Laŭ PIV, sepulto estas ĉia maniero kiel oni prizorgas la korpon de mortinto laŭ unu el la tradiciaj procedoj ĉu per forlasado, entombigo, kremacio, mumiigo ĉu per senkarnigo. En tiu-ĉi kazo, neniu el la supremenciitaj procedoj estas uzata.

En la pagodo Đậu, distrikto Thường Tín, provinco Hà Tây, 24 kilometrojn sude de Hanojo, troviĝas statuoj de du bonzoj, Vũ Khắc Minh kaj lia nevo Vũ Khắc Trường, kiuj datas de la unua duono de la 17a jarcento.

Fakte la statuoj ne estas ordinaraj statuoj.

Laŭ la popola rakonto, pli ol 300 jarojn antaŭe, Vũ Khắc Minh, la mastrumanto de la pagodo, antaŭ sin profundigi en zenon (kontemplado) dum 100 tagoj, rekomendis al siaj disĉiploj, ke post 100 tagoj, se ili ne plu aŭdas la frapon de ligna sonorilo, ili malfermu la retiriĝejon. Se lia korpo ne putriĝas, oni kovru ĝin per lako; male, oni ĝin enterigu. Fakte, la disĉiploj trovis lin senmove sidanta, neputra, kaj kovris lin per lako.

Por konfirmi aŭ refuti tiun popolrakonkon, en majo 1983, la statuo de Vũ Khắc Minh estis transportita al la Vjetnama Instituto de Arkeologio por antropologiaj mezuroj kaj X-radiografiado. La rezultoj montris ostojn. La statuo pezas 7 kilogramojn kaj ĝi altas 57 centimetrojn en sidanta pozicio.

Normale, tri kondiĉoj nepras por konservi korpon: (1) oni devas uzi ĥemiaĵon; (2) Oni devas eligi viscerojn, cerbon; (3) oni devas meti la korpon en hermetika senaera skatolo.

La rezultoj de la X-radiografiado en 1983 montris, ke ne troviĝas spuroj nek de trepanado, nek de viscer- kaj cerb-eligo; kaj la ostoj, artikoloj nature kunligas sen ajna ligilo.

Tra la 2 mm larĝa fendo, oni trovas la kranon, malplenan spacon, kaj plidikigitan tavolon el miksaĵo de delikata malkompakta tero el termitejo kun lako (rezino de Rhus succedanea L.), segpolvo, pistita kruda papero. La eksteraĵo estas kovrita de bruna lak-tavolo je 0,1 mm dikeco. Sur tiu tavolo, oni almetas maldikegan folion de arĝento kaj fine, travideblan lakon.

Dekoj da jaroj poste, Vŭ Khắc Trường, la nepo de Vũ Khắc Minh ankaŭ sukcesis atingi tiun staton kaj ricevis la saman sepulton. Sed io malsama okaziĝis. Liaj brakoj aspektas nenormale longaj kaj ne eblas fari legeblan radiografaĵon. Observado tra la dorsa fendaĵo montras… du vertebrajn ostarojn! Tiu mistero estis klarigita nur kiam vjetnamaj arkeologoj kelkajn jarojn antaŭe, hazarde malkovris en arkivejo el Francio, dokumentojn sciigante, ke en 1893 okazis inundo kiu difektis la suban duonon de la statuo, kun disiĝo de la dorsvertebroj. Dum restaŭrado far kamparanoj, pro tio, ke al ili mankas anatomaj konoj, ili erare anstataŭigis humerojn per femurostoj. Tio klarigas la nenormalan longecon de la brakoj. Por solidigi la dorsan vertebraron, ili almetis paralele tubon de maljuna bambuo. Plie, pensante bone fari, ili ŝmiris la ostojn per kalka tavolo, kiu kaŭzis katastrofan reflektantan lumon malebligante la korektan legadon de radiografaĵo. Sume, la “blanka” statuo aspektas rigida kaj ne havas tiun naturecon de la “nigra”.

En 2003, la arkeologoj volis fari la restaŭradon en bone ekipita laboratorio, sed la bonzo mastrumanto de la pagodo kaj la vilaĝanoj kontraŭis timante, ke la restaŭrigotaj statuoj trovos lokon en iu muzeo. Pro tio, oni devis restaŭri en la pagodo mem. Post 6 monatoj de intensa laboro en malfacilaj kondiĉoj, ambaŭ statuoj retrovis sian originalan aspekton. Ili tute similas al ties kopioj el gipso kiun oni faris antaŭ restaŭrado, kun tamen tiu malsameco, ke la kopio pezas 24 kilogramojn, dum la originalo nur 7 kilogramojn…

Prononctabelo

Vjetnama	Esperanta prononcmaniero
Đậu	/daŭ/
Hà Tây	/ha tej/
Nguyễn Lân Cường	/ngujen lan kuong/
Thường Tín	/thuong tin/
Vũ Khắc Minh	/vu ĥak minj/
Vũ Khắc Trường	/vu ĥak ĉuong/

XOI - La vapore kuirita rizo

Vjetnamio estas la dua ekzportanto de rizo en la mondo post Tajlando. Kompreneble, rizo estas la baza manĝaĵo de vjetnamoj. Ekzistas du specoj de rizo: la ordinara rizo (gao te) kiun oni manĝas ĉiutage en tag- kaj vespermanĝoj, kaj la glurizo (gao nep) konsumita kiel matenmanĝo aŭ uzita kiel oferdono en kultceremonioj.

Vjetnamoj havas apartan nomon por kuirita rizo: com [kom]. Oni kuiras rizon bojligante ĝin kun akvo en marmito. Tio estas la normala kuirmaniero por ordinara rizo. Oni povas ankaŭ kuiri glurizon sammaniere, sed la rezulto ne estas bona. Pli bonan manĝaĵon oni obtenas per vapore kuirado, kaj ĉiuj glurizoj kuiritaj tiamaniere havas komunan nomon: xoi [soj].

Glurizo estas macerita en akvo dum 4-8 horoj kaj poste oni aldonas al ĝi iomete da salo kaj metas en marmito kun fundo traborita de truoj por vapore kuiri. La kuirado daŭras 2-3 horojn.

La plej simpla xoi estas la xoi trang (blanka xoi) [xoj ĉang], sen ajna aldonaĵo kiun oni manĝas kun kokinaĵo, porkaĵo kuirita en akvo, ĉineska kolbaso, pasteĉo el pistita porkaĵo kuirita en akvo (gio) [ĵo] aŭ fritita (cha) [ĉa], pemikano (ruoc) [ruok] aŭ rostitaj kaj pistitaj sezamo kaj salo (muoi vung).

Sed ofte oni aldonas diversajn ingrediencojn kiel protein-enhavoriĉaj faboj: verda fazeolo, nigra fabo, ruĝa fazeolo; tuberoj, radikoj kiel manioko, ignamo; oleoriĉaj fruktoj kaj grajnoj kiel arakido, sezamo. La listo ne estas elĉerpita.

Estas malfacile diri el tiu diverseco, kiu xoi estas la plej ŝatata. Tio dependas de persona preferenco.

Mi nur povas citi tri tipaj xoi-jn:

1. La plej belaspekta estas sendube xoi gac [soj gak]. Ties ruĝa koloro devenas de la karno kun grajno de la koĉinĉina momordiko riĉa je beta-karoteno. Pro tio, ke la ruĝa koloro simbolas feliĉon, xoi gac estas la plej populara manĝaĵo dum fianĉiĝ- kaj edziĝfestoj aŭ dum noktofesto antaŭ la novjaro.
2. La plej malfacile kuirebla estas xoi vo [soi vo], glurizo kuirita kun kaĉo de verdaj fazeoloj. Dum miksado de kuirita glurizo kun fazeolo, oni devas seninterompe bati la miksaĵon sub blovo de ventumilo ĝis kompleta malvarmiĝo. La rezulto estas mirinda: Ĉiu rizgrajno estas disirigita unu de la alia. Ne ĉiu dommastrino scipovas ĝin prepari.
3. La plej hanojeca estas xoi lua [soi lua]. Ĝi konsistas el vaporkuirita glurizo kaj senŝeligita maizo kun aldono de verda fazeolo. Graso de porko kun fritita bulbo estas metitaj en la lasta momento. Fakte, ĝi estas specialaĵo de Hanojo. En multaj aliaj provincoj ekzistas glurizo kun maizo, sed ili ne kompareblas kun hanoja specialaĵo.




Alvenonte Vjetnamion, provu gustumi tiujn delikatajn specialaĵojn.




Nguyen Xuan Thu (Aŭtuno)
nxthuvea@fpt.vn

La Malagrablaĵoj de Noa

La originala franca versio troviĝas ĉe la ttt-ejo de Jean-Pierre Petit, fama franca astrofizikisto, talenta desegnisto. Prezentita de Christiane de Merial en sia ipernity blogo.

En la jaro 2005, Dio vizitis Noa-n kiu loĝis ne tre malproksime de la maro kaj diris al li:

“Ankoraŭfoje la Tero fariĝis nevivebla kaj superabunde loĝata kaj mi devas agadi. Vi konstruu arkon kaj kolektu po unu paro el ĉiu estaĵo kaj ankaŭ kelkajn bonajn homojn. Vi havas ses monatojn por tion fari antaŭ ke mi sendos 40 tagojn kaj 40 noktojn daŭrigontan pluvon”.

Ses monatojn poste, Dio malsupren rigardis kaj vidis Noa-n balaantan sian korton sen ajna arko.

- Noa, Li admonis, mi baldaŭ sendos pluvon, kie estas la arko?

- Pardonu min, plorpetis Noa, sed la cirkonstancoj ja ŝanĝiĝis. Mi bezonis permesilon por eki la konstruado de la arko. Mi devis barakti kontraŭ la inspektoro pri la alarm-sistemo pri incendio. Dumtempe, miaj najbaroj kuniĝis en asocio pro tio, ke mi malobeis la regulojn pri disparceligado konstruante arkon en mia korto kaj tiel kaŝonta la videblecon. Oni devis sinturni al akordiganto por havi konsenton. Poste, la Urbanizado prezentis deklaron pri la kostoj de necesaj laboroj por ebligi la arkon iri ĝis la maro. Mi vane klarigis al ili, ke la maro iros al la arko, sed ili ne volis kredi min. Havigi lignon je sufiĉa kvanto estis alia problemo. Asocioj por la protektado de la medio ligiĝis por malebligi la tranĉadon de arboj pretekstante, ke oni estas detruonta la kutiman restadejon de diversaj animalaj specoj kaj tiel ilin endanĝerigonta. Mi provis klarigi, ke male, tiu-ĉi tuta ligno estas uzota por savi tiujn specojn, sed senrezulte. La Societo por la Protektado de Bestoj (SPA), la Monda Fonduso por Sovaĝa Vivo (WWF) kaj Brigitte Bardot senĉese kaj trude premadis pretekstante, ke mi entenus sovaĝajn bestojn kontraŭ ilia volo en por ili tro malgrandaj ĉambroj kaj tiel agante, mi montriĝus kruela kontraŭ la bestoj. Poste la registara agentejo por daŭra disvolviĝo volis lanĉi studadon pri la efekto sur la medio de tiu fama diluvo. Samtempe, mi baraktadis kontraŭ la Administracio pri la dungado de bonvolaj laboristoj en la konstruado de la arko… Mi dungis ilin ĉar sindikatoj malpermesis min laborigi miajn proprajn filojn klarigante, ke mi nur rajtas min turni al altkvalifikitaj laboristoj prefereble ensindikataj. Por plenigi la malfeliĉon, la fisko konfiskis ĉiujn mian havaĵon pretendante, ke mi provis kontraŭleĝe fuĝi el la lando. Plie, sekvis la dogano kiu asertis, ke mi volis translime veturigi agnoskitajn danĝerajn specojn. Do. Dio mia, pardonu min, sed mi eĉ ne scias, ĉu 10 jaroj estus sufiĉaj por finkonstrui tiun-ĉi arkon”.

Subite, la nuboj disiĝis kaj belega ĉielarko aperis. Noa levis sian kapon kaj diris:

- Ho, Dia Moŝto, Vi ne detruos la mondon, ĉu?

- - - Ne necesas. La Registaro sin ŝarĝas pri tio.

Elfrancigis Nguyen Xuan Thu

Histoire de patate

Il y a quelques années, mon ami Benjamin Benoit m'envoya cette histoire drôle. Je la reproduis pour vous.

Histoire de patate

Un vieillard qui vivait seul en Idaho, voulait semer ses patates au jardin, mais c'était un travail très pénible car il lui fallait retourner toute la terre. Bubba, son fils unique qui habituellement l'aidait pour cette tâche était en prison. Le vieil homme écrit donc une lettre à son fils dans laquelle il y décrit sa situation difficile :

Cher Bubba,

Je me sens très malheureŭ, parce qu'il me semble bien que cette année, je ne serai pas capable de planter mes patates au jardin. Je suis trop vieŭ pour pouvoir creuser et retourner la terre du carré de jardin. Si tu étais ici, tous mes problèmes seraient résolus. Je sais que tu creuserais et retournerais la terre du carré pour moi.

Avec amour.

Papa

Quelques jours plus tard, il reçut une lettre de son fils :

Cher papa,

Pour l'amour du ciel, papa, ne creuse pas dans le jardin, c'est là que j'ai enterré les CORPS.

Avec amour,

Bubba

À 4.00 AM, le matin suivant, une nuée d'agents du FBI et de la police locale arrivèrent et se mirent à creuser tout le carré du jardin sans trouver aucun cadavre. Dépités, ils s'excusèrent auprès du vieillard et quittèrent les lieŭ. Le même jour, le vieil homme reçut une autre lettre de son fils:

Cher Papa,

Vas-y, maintenant, tu peŭ planter tes patates. C'est le mieŭ que je pouvais faire dans les circonstances. Avec amour,

Bubba

Nostalgiaj rememoroj pri telegrafo

Jen estas mia kontribuo al artikolo de Monda Mozaiko, ĉe edukado.net, junio 2006.

La anonco pri la ĉeso de telegrafo vekis en mia animo nostalgiajn pensojn. En mia knabeco, mi ofte aŭdis en la radio sinsekvajn mallongajn kaj longajn misterajn signalojn, kaj miaj pli aĝaj fratoj sciigis al mi, ke temas pri mesaĝoj senditaj per la morsa alfabeto. Tiu sekreta komunikilo ege mirigis min. Ili ankaŭ klarigis al mi, ke la signaloj iras de la poŝtoficejo al la provincoj pere de ŝtalaj dratoj pendigitaj al telegrafaj fostoj. Kaj mi komprenas, pro kio la tiamaj olduloj kutime nomis la poŝtoficejon ‘ŝtaldrata domo’. 
Kelkajn jarojn poste mi aliĝis al skolta grupo, kie ni lernis la morsan alfabeton por komuniki inter ni dum ekskursoj. Tiuj, kiuj lertis en morsa komunikado ricevis premiojn. Tiutempe, eĉ ’ordinaraj’ homoj sciis kiel lanĉi helpopeton uzante la tri morskodajn literojn ’SOS’.
Poste, dum la nacia batalo por sendependeco, niaj batalantoj uzis la morsan alfabeton por militaj celoj, kaj tio kontribuis multe al la fina venko.
Mesaĝoj senditaj per telegrafo nomiĝas telegramoj. Mi ĉiam havas en la memoro tekstojn de telegramoj. Ilia komuna karaktero estas la mallongeco. Pro tio ke oni pagis laŭ la nombro de vortoj, oni klopodis uzi ilin je minimuma kvanto. De tio naskiĝis la tiel nomata ‘telegrama stilo’.
Nun, kun la apero de Interreto, telegramoj kaj ties stilo ne plu utilas, kaj ilia malapero estas neevitebla. Tio estas la elaĉetmono de l’progreso. 

Rakonto pri patato

Iu maljunulo kiu loĝis sole en Idaho, Usono, volis planti siajn patatojn en la ĝardeno, sed tio estis tre peniga laboro ĉar li devis profunde plugi la tutan grundon. Bubba, lia unusola filo kiu kutimis helpi lin en tiu tasko estis en malliberejo. La maljunulo do sendis leteron al sia filo, priskribante pri sia malfacila situacio :

Bubĉjo,

Mi sentis min tre malfeliĉa, ĉar ŝajnas al mi ke ĉi-jare, mi ne kapablos planti miajn patatojn en la ĝardeno. Mi estas tro kaduka por povi kavigi kaj plugi la teron de la ĝardena bedo. Se vi estus tie ĉi, ĉiuj problemoj miaj estus solvitaj. Mi scias ke vi kavigus kaj plugus la grundon de la bedo por mi.

Kun amo,

Paĉjo

Kelkaj tagoj poste, li ricevis leteron de sia filo:

Paĉjo,

Ha, Dio mia, paĉjo, ne fosu la teron en la ĝardeno, ĉar tie mi enterigis la KORPOJN.

Kun amo,

Bubĉjo

Je la 4a frumatene de la sekvanta tago, arego da agentoj de la FBI kaj de la loka polico venis kaj fosadis la tutan ĝardenan teron sed ne trovis ajnan kadavron. Tute konfuzitaj, ili pardonpetis la maljunulon kaj eliradis el la loko. La saman tagon, la oldulo ricevis alian leteron de sia filo:

Paĉjo,

Nu, vi povas nun planti viajn patatojn. En tiuj cirkonstancoj, estas la plej bona ago, kiun mi povas fari.

Kun amo,

Bubĉjo

Elfrancigis Nguyen Thu

Inda je respekto kaj admiro

Mi konatiĝis kun ŝi de nelonge, ĵus pli ol unu monato. Ŝi kontaktis min per Skajpo kaj mi tuj akceptis. De tiam, unu aŭ du fojoj po semajne, ni perskajpe babiladas, pri ĉiuj temoj, pri homoj, naturo, literaturo, muziko, psikologio, ktp... kaj certe pri Esperanto.

Tio ne estus rakontinda se mi ne sciigus al vi, ke ŝi estas blindulino kaj lerte uzas komputilon. Temas pri esperantistino el Pollando, s-ino E.S., loĝante proksime de Varsovio. Kiam ŝi estis 10-aĝa, ŝi perdis vidkapablon pro kuracista eraro. Kompare kun denaskaj blinduloj, ŝi havas avantaĝon memori ĉion, kion ŝi ja vidis kaj pro tio, havas de la mondo malsaman imagon .

Post 11 jaroj da lernado en lernejo por blinduloj, ŝi daŭrigis sian studadon kun vidkapabluloj. Transpasinte ĉiujn malfacilaĵojn, ŝi ĉiam volas sinteni kaj esti traktata kiel normala homo. Esperanto kaj informatiko fariĝas por ŝi potencaj iloj por integriĝi en la socio kaj disvolvigi siajn kapablecojn. Ŝi esperantiĝis 25 jarojn antaŭe, kiam ŝi estis 25-aĝa. Ŝi tre lerte parolas Esperanton. Ŝi partoprenis en kelkaj esperantaj kongresoj en Pollando kaj en najbaraj landoj kaj havas multajn korespondantojn. Kelkaj jaroj antaŭe, ŝi eklernis informatikon kaj bone regas komputilon. Per speciala programo, ŝi povas aŭdi ĉion, kion oni vidas sur la ekrano. Nun, per Skajpo, ŝi havas kontakton kun multaj esperantistoj el la mondo. Eĉ nun, ĉiu dimanĉe matene, ŝi sekvas kurson de informatiko. Ŝi estas leganta brajlan libron pri turka kulturo pruntita el Varsovia biblioteko.

Miaj kolegoj en nia grupo “Vojaĝo” jam havis okazon babili kun ŝi. Unu post la alia, laŭ alfabeta ordo de nomo, ili sin prezentis kaj havis amikecan mallongan konversacion kun ŝi. Estis por ili la unua fojo, ke ili konversacias per tiu mirakla ilo.

Kiam multaj el ni, vidkapablaj homoj, stagnas en lernado de Esperanto, timas uzon de komputilo, kontentiĝante per la helpo de niaj idoj, la ekzemplo de tiu samideanino el fora Pollando inspiras al ni admiron kaj respekton.

Aŭtuno

Aŭgusto 2005

Komencanto, sed ne eterna

Esperanto, kiel ĉiuj aliaj lingvoj, postulas de la lernanto seriozan studadon ekde la komenco. La unua etapo, dum kiu oni lernas la bazajn regulojn de la lingvo kaj la bazan leksikonon estas la komenca etapo, kaj la lernantoj estas komencantoj.

Ĉiuj el ni jam travivis tiun etapon. Tamen tio, kiu diferencigas la komencantojn estas la daŭro de tiu etapo. Kelkaj lernantoj ĝin tre rapide trapasas. Por ili, sufiĉas nur 2-3 monatoj, eĉ 2-3 semajnoj. Sed dumtempe aliaj lernantoj stampfas surloke, ne progresante. Tiuj komencantoj povas korespondi kun spertaj esperantistoj, kiuj bonvole respondas. Sed tiu ĉi situacio ne povas daŭri: Baldaŭ ambaŭ skribanto kaj respondanto laciĝas pro diferenco de lingva nivelo. Kaj la lernanto tre facile emas forlasi la lingvon kaj la movadon (Pri kialoj de forlaso, mi listigos kaj analizos en alia artikolo). La esperantistaro indulĝeme ilin nomas “eternaj komencantoj”. Tiuj homoj similas al al junaj birdoj, kiuj lernas salti de branĉo al branĉo kaj neniam scipovas flugi libere en la ĉielon per siaj propraj flugiloj. Tiujn eternajn komencantojn oni ankaŭ komplezeme nomas “bonantaguloj”, pro tio, ke ilia lingvo kapableco limiĝas je nur simplaj ĝentilaj formuloj.

Plejparto de la birdoj rapide kaj sukcese transpasas tiun unuan etapon de trejnado. Tute simile, plejparto de la esperantistaro regas la 16 regulojn, la sistemon de afiksoj, kaj posedas sufiĉan vortprovizon por teni ĉiutagan konversacion kaj skribi enhavoriĉan leteron.

Ili komencas ĝui la lernadon kaj uzadon de la lingvo en ĉiuj okazoj: korespondado, rekta komunikado, legado, verkado, radioaŭdo, vizito de interreto, sendado kaj ricevo de retmesaĝoj, spektado de videoklipoj ktp. Por ili, ni ne timas forlason ĉar ili jam fariĝis veraj esperantistoj.

Kaj kiel aspektas la sekvonta etapo? Ho! Dezirinda etapo ĉar tiam vi jam eniras en la Verdan Parnason: la loĝantaro de tiu plej alta tavolo de Esperantujo similas al agloj, kiuj ne nur flugas per siaj flugiloj, sed ankaŭ libere glitflugas longtempe en la altajn tavolojn de l’ĉielo, sen helpo de flugiloj, kaj scipovas vidi la plej etajn detalojn sur la tero.

Kelkajn monatojn antaŭe, iu kolego montris al mi sian esperantlingvan manuskripton por komentado. Mi trovas, ke ĝi estas tre originala verko kaj petas lin traduki en la vjetnaman por dulingva publikado en nia informilo. Li akceptis sed konfesis, ke li sentis iun ĝenon en la tradukado, ĉar li verkis rekte en Esperanto, tio signifas, ke li pensis en Esperanto. Li ne povas scii, kiel tiu fakto ĝojigas min: li jam transpasis la sojlon de nia Parnaso, kaj nova verda stelo ekbrilas en lia koro: de tiam, li apartenas al la rondo de elitoj. Mi tre facile komprenas kiom da feliĉo alportas al li la plena regado de la lingvo.

Por kuraĝigi la lernadon, oni ofte diras al la lernantoj, ke Esperanto estas tre facile lernebla. Mi tute konsentas, ke nia lingvo estas la plej facile lernebla lingvo kompare kun ĉiuj naciaj lingvoj. Sed tio ne signifas, ke ĝin ellerni estas tiel facile kiel prepari tute pretigan vermiĉelon: la lernado postulas bonan motivadon, regulecon, persistemon, disciplinon, diligentan sintrejnandon kaj volon atingi la plej altajn nivelojn.

La vojo estas tute malfermita al ĉiuj. Mi nur celas reĝustigi viajn opiniojn pri la lernado, evitante ekstravagancan optimismon. Pluraj el vi estas komencantoj, ĉu ne? Bone, sed ne restu eternaj komencantoj!

Bonan lernadon!

Nguyen Xuan Thu

Decembro 2002,

el hospitalo “Amikeco”