La rentrée
Je vais vous dire ce que me rappellent tous les ans, le ciel agité de l’automne, les premiers dîners à la lampe et les feuilles qui jaunissent dans les arbres qui frissonnent ; je vais vous dire ce que je vois quand je traverse le Lŭembourg dans les premiers jours d’octobre, alors qu’il est un peu triste et plus beau que jamais ; car c’est le temps où les feuilles tombent une à une sur les blanches épaules des statues.
Ce que je vois alors dans ce jardin, c’est un petit bonhomme qui, les mains dans les poches et sa gibecière au dos, s’en va au collège en sautillant comme un moineau.
Ma pensée seule le voit; car ce petit bonhomme est une ombre; c’est l’ombre du moi que j’étais il y a vingt-cinq ans. Vraiment,il m’intéresse, ce petit: quand il existait, je ne me souciais guère de lui; mais, maintenant qu’il n’est plus, je l’aime bien.
Il valait mieŭ, en somme, que les autres moi que j’ai eus après avoir perdu celui-là. Il était bien étourdi; mais il n’était pas méchant, et je dois lui rendre cette justice qu’il ne m’a pas laissé un seul mauvais souvenir; c’est un innocent que j’ai perdu: il est bien naturel que je le regrette; il est bien naturel que je le voie en pensée et que mon esprit s’amuse à ranimer son souvenir.
Il y a vingt-cinq ans, à pareille époque, il traversait, avant huit heures, ce beau jardin pour aller en classe. Il avait le coeur un peu serré: c’était la rentrée.
Pourtant, il trottait, ses livres sur son dos, et sa toupie dans sa poche. L’idée de revoir ses camarades lui remettait de la joie au coeur. Il avait tant de choses à dire et à entendre! Ne lui fallait-il pas savoir si Laboriette avait chassé pour de bon dans la forêt de l’Aigle ? Ne lui fallait-il pas répondre qu’il avait, lui, monté à cheval dans les montagnes d’Auvergne? Quand on fait une pareille chose, ce n’est pas pour la tenir cachée. Et puis c’est si bon de retrouver des camarades! Combien il lui tardait de revoir Fontanet, son ami, qui se moquait si gentiment de lui, Fontanet qui, pas plus gros qu’un rat et plus ingénieŭ qu’Ulysse, prenait partout la première place avec une grâce naturelle!
Il se sentait tout léger, à la pensée de revoir Fontanet. C’est ainsi qu’il traversait le Lŭembourg dans l’air frais du matin. Tout ce qu’il voyait alors, je le vois aujourd’hui.
C’est le même ciel et la même terre; les choses ont leur âme d’autrefois, leur âme qui m’égaye et m’attriste, et me trouble; lui seul n’est plus.
C’est pourquoi, à mesure que je vieillis, je m’intéresse de plus en plus à la rentrée des classes."
Anatole France
Le livre de mon ami
La reeniro de la klasoj
Mi estas dironta al vi kion memorigas al mi ĉiujare, la agitita ĉielo de l’aŭtuno, la unuaj sublampaj vespermanĝoj kaj la flaviĝintaj folioj en la tremetantaj arboj; mi estas dironta al vi kion mi vidas kiam mi transiras Luksemburgan Parkon dum la fruaj tagoj de oktobro, kiam ĝi estas iomete trista kaj pli bela ol iam ajn; ĉar jam venis la tempo kiam la folioj falas unu post la alia sur la blankajn ŝultrojn de la statuoj. Kion mi tiame vidas en ĉi tiu parko, estas malgranda knabo kiu, la manoj en la poŝoj kaj sia sako ĉe la dorso, iras al la lernejo saltetante kiel pasero.
Nur mia penso vidas lin; ĉar ĉi tiu etulo estas ombro, la ombro de mi mem dudek kvin jarojn antaŭe. Vere, li interesigas min, ĉi tiu etulo: kiam li ekzistis, mi apenaŭ prizorgis pri li; sed, pro tio, ke nun li ne plu estas, mi amas lin.
Ĉion konsiderante, li estis pli bona ol la aliaj mi mem kiujn mi havis post kiam mi perdis tiun ĉi. Li ja estis sencerba; sed li ne estis malica, kaj mi devas agnoski lian meriton, ke li lasis al mi neniun malbonan memoraĵon; estas senpekulo kiun mi perdis: estas tre nature, ke mi bedaŭras lin; estas tre nature, ke mi vidas lin en penso kaj ke mia spirito amuziĝas revivigi lian memoron.
Dudek kvin jarojn antaŭe, je la sama epoko, li transiris, antaŭ la oka, ĉi tiun belan parkon por iri en klason. Li havis sian koron iomete premita: estis la reeniro de la klasoj.
Tamen, li saltetis, kun siaj libroj sur sia dorso kaj sia turbo en sia poŝo. La ideo revidi siajn kamaradojn donis al li ĝojon en la koro. Li havis tiel multe da direndaj kaj aŭdendaj aferoj! Ĉu li devas scii ĉu Laboriette vere ĉasis en la arbaro de la Aglo? Ĉu li devas respondi, ke li mem rajdadis ĉevalon en la Auvergne montaro? Kiam oni faras tian aferon, ne estas por gardi ĝin kaŝita. Kaj estas tiel bone retrovi siajn kamaradojn! Kiom li sopiras revidi sian amikon Fontanet, kiu tiel ĝentile lin mokis, Fontanet kiu, ne pli granda ol rato kaj pli lerta ol Ulysses, okupis ĉie la unuan lokon kun natura gracieco!
Pensante revidi Fontanet, li sentis sin tiel leĝera. Tiele ĝi transiris Luksemburgon en la freŝa aero de l’mateno. Ĉion, kiun li tiam vidis, mi vidas hodiaŭ.
Estas la sama ĉielo kaj la sama tero; la objektoj havas sian animon de antaŭo, kiu ĝojigas kaj malfeliĉigas min, kaj prizorgigas min; nur li ne plu estas.
Pro tio, ju pli mi maljuniĝas, des pli mi interesiĝas pri la reeniro de la klasoj.”
Anatole France
La libro de mia amiko
Elfrancigis Nguyen Xuan Thu
